BLW (Baby Led Weaning) Nedir? Ek Gıdaya Başlarken BLW Nasıl Uygulanır?

BLW, ek gıdaya geçiş sürecinde bebeğin beslenmeyi kendi liderliğiyle yürütmesini temel alan bir yöntemdir.

Bebeğin, püre veya ezilmiş gıdalarla başkası tarafından kaşıkla beslenmesi yerine, yumuşak ve uygun boyutlarda hazırlanmış parmak gıdalarla beslenmesi sağlanır. BLW'nin temel amacı; bebeğin hem fiziksel hem de psikolojik açıdan sağlıklı bir beslenme alışkanlığı geliştirmesine destek olmaktır. 

BLW yönteminin bebeklerin yiyeceklere olan ilgisini arttırdığı ve onları yemeye teşvik ettiği çalışmalarla desteklenmektedir. Çünkü aynı oyuncakları elleriyle tutup ağızlarına götürerek keşfetmeleri gibi, BLW yönteminde sunduğumuz yiyecekleri de ellerini uzatarak alırlar ve ağızlarına götürürler - yani aslında bu dünyayı keşfetme istekleri sofrada da yiyeceklerle devam eder.

Örneğin BLW yönteminin bebeklerde daha fazla çeşitlilikte ve sağlıklı gıdalarla tanışmayı desteklediği bir çalışmada belirtilmiştir (Baby-Led Introduction to SolidS (BLISS) study: a randomised controlled trial of a baby-led approach to complementary feeding - PMC).

BLW'nin dayandığı prensiplerden biri, bebeğin açlık ve tokluk sinyallerine karşı bakım verenlerin duyarlı olmasıdır. Bebek kendi kendine keşfederek yiyeceklerini yerken, bir yandan bize açlık-tokluk sinyallerini verir. Biz de bebeğimizin bu sinyallerini zaten zamanla daha iyi anlamaya başlarız. Bu, bebeğin kendi iştahını düzenlemesine yardımcı olur ve gelecekteki aşırı ya da az yeme riskini azaltır.

BLW Yöntemi'nin Avantajları

1) Motor Becerilerinin Gelişmesine Yardımcı Olur: Oturabilmek bir kaba motor becerisidir. Gıdaları avuçlayıp ağıza götürebilmek ince motor becerisidir. Ağız içinde yiyecekleri zamanla çiğnemeyi öğrenmek ve öğürmeyi yine zamanla azaltmak, oral-motor beceridir. Bebeğimiz BLW yöntemiyle yemeklerini yediğinde, hem el-göz koordinasyonları, hem iletişim becerileri, hem ince hem kaba hem de oral motor (ağız motor da denir) becerileri gelişir. BLW, tek başına dokunsal duyusal bir aktivite bile olabilir.

2) Sağlıklı Beslenme Alışkanlıkları Oturmaya Başlar: Araştırmalardan biri, BLW yöntemiyle beslenen bebeklerin daha çeşitli gıdaları kabul ettiğini göstermektedir (No difference in self‐reported frequency of choking between infants introduced to solid foods using a baby‐led weaning or traditional spoon‐feeding approach - Brown - 2018 - Journal of Human Nutrition and Dietetics - Wiley Online Library).

3) Aile İle (Ya da Sosyal Bir Ortamda) Yemeklerini Yerler: BLW, bebeğin aileyle aynı masada aynı yiyecekleri (farklı formlarda da olsa) yemesine olanak tanır. Bebeğimizin beslenmesi, onun bakım vereni olarak sadece onun karnını doyurmamızla ilgili değildir. Bebeğimiz ailemizin bir parçasıdır. Ve aile sofralarında aynı yiyecekleri onunla beraber yemek ona aidiyet duygusunu katar. Bu, sosyal gelişimi destekler ve bebeğin yemek yemeyi bir öğrenme süreci olarak görmesini sağlar. 

BLW Yöntemi'nin Dezavantajları

1) BLW Etrafı Yemek Yapar: "BLW etrafı kirletir", "BLW etrafı mahveder" de yazılabilir, fakat biz ne yapıyoruz? Olumlu yaklaşıyoruz :) Çünkü etrafın bu denli batması bir gün bitecek, bitiyor.

BLW sırasında yiyeceklerin yere düşmesi veya etrafa dağılması normal. Çünkü o sunduğumuz yiyecekler bitanecik bebeğimiz tarafından vıcıklanıyor, fışkırtılıyor. Hatta öyle ki bir noktada şunu söylüyoruz kendimize:

"Tüm yiyeceği mama sandalyesi ve yerler yiyor. Bizimkinin ağzına hiçbir şey girmiyor! Hiç yemiyor bence :/ "

Giriyor canlar, giriyor. Hatta ve hatta, eğer doktorumuz büyümesini iyi gözlüyorsa; gayet de ihtiyacı olan kadar yiyeceği şu anda deneyimliyor ve keşfediyor diyebiliriz. BLW'nin en güzel yanlarından biri, yediği miktarın zamanla artması aslında. Yediği ek gıda miktarı zamanla artarken, aldığı anne sütü ve/veya formül mama da eş zamanlı azalmaya başlıyor. BLW'nin tanımı bu zaten: Bebek Liderliğinde Anne Sütü ve Formül Mamayı Azaltma. 

Bebeğimiz BLW yönteminde belirli sıklıklarla sunduğumuz gıdayı zamanla daha da öğrenecek. O gıdanın yapısını, tutarken ne kadar sıkması gerektiğini, ağız içinde ne yaparsa daha çok yiyebileceğini... Bunların hepsini zamanla, bol alıştırma ile öğrenecek. Öğrenirken elbette ortalık da batacak. Ama kısa sürede bu dönem, yani her öğün sonrası yoğun temizlik yapmalarımız azalacak.

*Ek Bir Bilgi: Ek gıdanın başlangıcından yani ortalama 6. aydan itibaren sadece BLW yapmış (yani karma dahi beslenmemiş, bir yandan ona kaşıkla yedirilmemiş) bebekler, yaklaşık 14. ayda etrafı daha az yemek yapmaya başlıyor. 6. aydan 14. aya kadarki bu geçmiş 8 aylık dönemde bebeğimiz hem sayısız gıdayı kendi kendine keşfederek, nasıl yiyeceğini öğreniyor; hem de öğrenirken gerçekten artık karnını kendi kendine doyurduğu, anne sütü ve mama alımının çok ama çok azaldığı döneme giriyor. Haliyle aylardır öğrendiği gıdalarla ve geliştirdiği çiğneme ve yeme becerisini kullanarak karnını doyuruyor. Tabaktaki yiyeceklerin çoğu artık yere değil, mideye gidiyor :)

2) Kaygı: Bazı ebeveynler, BLW sırasında boğulma/tıkanma/boğaza kaçma riskinden endişe duyabilir. Ancak yapılan çalışmalar, BLW yöntemi ile geleneksel kaşıkla besleme yöntemi arasında boğulma riski açısından bir fark olmadığını göstermektedir (No difference in self-reported frequency of choking between infants introduced to solid foods using a baby-led weaning or traditional spoon-feeding approach - PubMed).

*Ek Bir Bilgi: "Boğaza kaçacak" korkumuz aslında bebeğimiz öğürdüğünde bizi tetikler. Bebeğimiz her öğürdüğünde boğazına yiyecek kaçacağını düşünebilir ve panikleyebiliriz. Bu gayet anlaşılır ve normal bir kaygıdır aslında. Burada bilmemiz gereken öğürmenin normal ve beklenir olmasıdır. Yani bebekler yemek yemeyi öğrenirken bolca öğürürler de. Ancak öğürmelerin sıklığının zamanla, aydan aya azalması beklenir. Boğaza kaçma ise bambaşka bir tıkanma ve sessizlik halidir. Öğürmede bebeğimiz sadece yiyeceği ağzından çıkarmak için bocalar, çünkü ağız içi aylardır anne sütü ve/veya formül mama içmeye alışmıştır. Yemeklerin kıvamları anne sütü ve formül mamaya göre çok farklıdır. Yemekler ağız içinde farklı kasların çalışmasını bekler. Henüz yeme becerisi gelişmemişken, ağız içindeki bu kaslar çalışamayınca da vücut bu yiyecekleri bünyeden atmak isteyecektir. Bunu da öğürme ile, ağzı açıp dili dışarı çıkararak yapar.

Bebek Beslenmesinde Ebeveynin ve Bebeğin Sorumluluğu

BLW yönteminin başarısında, Sorumluluk Paylaşımı (Division of Responsibility) yaklaşımı önemli bir rol oynuyor.

Nedir Bu Sorumluluk "Paylaşımı"?

Sorumluluk Paylaşımı ebeveynin ve bebeğin sorumluluklarından bahseder. "Bebeğin sorumluluğu mu olurmuş?" demeyin, bu yaklaşımda evet var :)

Ebeveynin Sorumluluğu: 

- Hangi gıdaların sunulacağına,

- Yemeğin nerede yenileceğine ve

- Yemeğin ne zaman yenileceğine

ebeveynin (ya da evde bakımveren bir başka kişi varsa onun) sorumluluğudur. O gün o öğünde ne sunulacağına ve nerede & ne zaman yenileceğine ebeveyn karar verir.

Bebeğin Sorumluluğu:

- Ne kadar yiyeceğine ve 

- Sunulan yemeği yiyip yememeye karar vermek

ise bebeğin sorumluluğudur. 

Özetle bir zorlasak da, nazikçe teklif etsek de, yalvarsak da, harika ve müthiş tarifler hazırlasak da; bebeğimizin hangi yiyecekten ne kadar yiyeceği bizim sorumluluğumuz değil. Hatta o yemeği tamamen yememeye de karar verebilir ya da tüm kaseyi silip süpüredebilir. Bu kararların hepsi onda, bebeğimizde. Bizde değil. "Sorumluluk Paylaşımı" yaklaşımı tam olarak bu aslında. Bizi rahatlatmayı amaçlayan, bebeğimize güvenmemizi ve ek gıda sürecinde onun da görevleri olduğunu hatırlatan bir olgu. Bu yaklaşım, BLW ile örtüşür ve biraz da temelini oluşturur. Bebeğin kendine güvenini arttırırken, ona alan ve zaman tanırken,; ebeveynin gereksiz baskı uygulamasını önler. "Bebeğim doydu mu?" kaygımız baş gösterirse, örneğin kendimize kendi sorumluluklarımızı ve bebeğimizin sorumluluklarını hatırlatabiliriz. 

BLW Nasıl Uygulanır?

BLW yöntemini uygularken aklımızda olması gereken birkaç temel adım var:

1) Bebeğimizin gelişimini onun kendi özelinde değerlendirelim: BLW'ye başlamak için bebeğimizin fiziksel olarak hazır olup olmadığını değerlendirebiliriz. Bebeğimiz başını dik tutabiliyor mu? Minimum destekle veya desteksiz uzun süre oturabiliyor mu? Yiyecekleri sunduğumuzda ağzında çevirebiliyor mu? Bu ve benzeri birkaç soruya tereddütsüz evet diyebilmemiz gerekir. Bu hazırlık adımları genellikle bebeğimiz 6 aylıkken gözlenir. Bebeğinizi gözlemek için daha detaylı bilgilere ihtiyaç duyarsanız 0-6 ay dönemi için kaleme aldığımız "Bebeğim Ek Gıdaya Hazır Mı?" başlıklı yazıyı okuyabilirsiniz. 

2) Yumuşak ve bir nebze daha güvenli sayılabilecek yiyeceklerle başlayabiliriz: Başlangıçta yumuşak, ezilebilir ve boğaza kaçma riski minimum olan yiyecekler tercih edilebilir. Örneğin:

- Olgun muz dilimleri

- Yumuşak avokado dilimleri

3) Bebeğimizin kendi ritmi nasıl? Bir bakalım: BLW'de, bebeğimizin yiyecekleri kendi kendine keşfetmesine ve yemesine izin veriyoruz. Bu yaklaşımda kimi bebek yiyeceklere tabiri caizse saldırır, hapur hupur avuçlayarak her şeyi keşfetmek ve denemek ister. Kimi bebekse günlerce, hatta bazen haftalarca çok daha temkinli ilerleyebilir (yiyeceklere hemen dokunmak istemeyebilir, eline alıp tutmayabilir, tutsa hemen ağzına götürmeyebilir gibi). Bu süreçte acele etmemeliyiz. Bebeğimizin kendi hızına gerçekten güvenmeliyiz. Her bebek 6. ayda aynı şekilde yemek yemeyecektir. Bu mümkün değil, değil mi? :) Bebeğimizin yavaş ilerlediğini fark edersek, ağzına zorla yiyecek vermekten kaçınmak iyi bir fikir olabilir. Ek gıda süreci zorlama ile değil, keyifle & onun hızında başlasın.

BLW İle İlgili Aklımıza Takılan Sorular

"Bebeğim yeterince besleniyor mu? Bebeğim BLW ile doyuyor mu? Henüz anlayamıyorum."

- BLW yönteminde, bebeğimizin alacağı ek gıda miktarı başlangıçta az olabilir. Fakat, özellikle 6-12 ay arasındaki 6 aylık dönemde zaten hala anne sütü ve formül mama alımı ön plandadır. Anne sütü ve/veya formül mama alan bebeğimizin, 1 yaşına kadar aydan aya ek gıda öğün sayılarını arttıracağız. BLW yapan bebeğimizin tükettiği ek gıda miktarının aydan aya arttığını da göreceğiz. 12. ay itibarıyla ek gıdalar artık ana gıdası, yani ana öğünleri ve ara öğünleri olacak. Aldığı anne sütü ve formül mama 12 ay sonrası azalmaya, yediği yiyecek miktarı iyice artmaya başlayacak.

O nedenle 6-12 ay arasındaki 6 aylık periyodu;

- Ek gıdaları keşfetme,

- Keşfederken yeme becerisini geliştirme ve

- Ana öğün & ara öğün sayısını arttırma süreci gibi düşünebiliriz.

Ek olarak yeterince beslenip beslenmediğini anlamak için "Doydum" bebek işaret dilini bebeğimize öğretebiliriz. 

Bebeğimize "Doydum" Bebek İşaret Dilini Nasıl Öğretebiliriz?  Bebeğimiz mama sandalyesinde, biz de onun karşısında masadayız. İkimiz de aynı yiyeceği yiyoruz - örneğin muz. Kendi muzumuzu yemeye başlayalım, bebeğimizde muzunu yesin. Kendi muzumuzu bitirince "Doyduuum :)" diyerek bir yandan ellerimizi böyle göz hizamıza ya da göğüs hizamıza kadar kaldırıp, ellerimizi bileklerimizden çevirelim. Yani el sallar gibi ama, ellerimizin iki yüzünü de bebeğimize göstererek. Bir yandan "Doydum" bebek el işaretini yapar, bir yandan da sözlü olarak gerçekten "Doyduuum! Muzum bitti, karnım doydu" diyerek kendimizi ifade edersek; bebeğimiz çok kısa sürede bu hareketi doyduğunda yapmaya başlayacaktır. Burada önemli olan istikrar. Ek gıda sürecinde olabildiğince erkenden, mümkünse her öğünde bu el işaretini yapalım. Onun çok kısa sürede "Doydum" demeye başladığını görebilirsiniz. Bu da sizin içinizin rahat etmesini sağlayacak. "Doydu mu? Yoksa daha aç mı? Yedirsem mi ben biraz acaba?" düşüncelerinizden sıyrılmanıza yardımcı olacak. Bir yandan da o gerçekten vücudunu fark ederek, karnının gerçekten doyduğunu anlayacak. Ve sizinle iletişime girerek bunu ifade edecek. Harika bir şey değil mi bu? :)

"BLW'de öğürme ve boğulma riski var mı?"

Şu aklımızda olsun: Öncelikle öğürme nedir - bilmemiz gerekiyor.

Minicik bir dil üzerinden "ööğ" yapma da öğürmedir. Fakat bazen saniyeler süren dil üzerinden yiyeceği çıkarma hareketleri de öğürmedir. Öğürme ek gıda sürecine geçmiş her bebekte gözlememiz gereken, olması gereken sağlıklı bir süreçtir. Parmak gıda da sunsak, pütürlü de sunsak, püre de sunsak; tüm kıvamlarda bebeklerin öğürme ihtimali vardır. Öğürme bebeğimizin yiyemediği yiyeceği ağzından çıkarmaya çalıştığını gösterir. Öğürme zamanla azalır. Aydan aya öğürmenin azaldığını gözlemleriz. Özellikle 6-12 ay arasında hafta hafta öğürme sayısını not alsanız dahi, azalma gözlemeniz gerekir. Bu azalmayı en net, yeme sürecini kendi kendine öğrenen bebeğimizde, yani BLW yönteminde gözleriz.

Öğürme sırasında bebeğimizin rengi pembe/kırmızı olabilir. Öğürme, bebeklerin doğal bir güvenlik mekanizmasıdır ve yiyeceklerin yanlışlıkla boğaza gitmesini önler. Boğaza kaçma yani boğulma ise bambaşkadır. Bebeğimiz boğulma sırasında sessizdir, yüzünün rengi mavi/mor bir renk alır. Acil müdahale etmemiz gerektiğini bekleriz. BLW sırasında bolca parmak gıda verdiğimiz bir süreçte isek, bebeğimizin yanından ayrılmayarak ve uygun gıda hazırlığına dikkat ederek bu riski en aza indirebiliriz. 

"BLW yönteminde ortalık batıyor. Her yer çok kirleniyor. Bununla nasıl başa çıkabilirim?"

BLW sırasında oluşan kirliliği azaltmak için aşağıdaki önerileri dikkate alabilirsiniz:

- Mama sandalyesinin altına temizlenmesi kolay, yıkanabilir/silinebilir bir örtü serin.

- Bebeğinize (o da istiyorsa) önlük giydirin.

- Bebeğinize sofrada giydireceğiniz kıyafetler ayrı olsun. Bu kıyafetler bütçe anlamında sizi zorlamayacak, yemek olduğunda kirlendiğine üzülmeyeceğiniz kıyafetler olsun. 

- BLW'yi dışarda ya da misafirlikte yapmak istiyorsanız, bebeğinize muz gibi kolay kavrayabileceği ama bir yandan etrafı da pek batırmayacak gıdalar sunmayı tercih edebilirsiniz.